Η Σπηλιά του Νταβέλη

Σπήλαιο Αμώμων ή Νταβέλη ή Άντρο Πανός και Νυμφών

Στη ΝΔ πλευρά του Πεντελικού, σε υψόμετρο 720μ. στην περιοχή του αρχαίου λατομείου, που διασχίζει τη βόρεια κλιτύ του Πεντελικού, μέχρι τη Μονή Πεντέλης, βρίσκεται το περίφημο σπήλαιο των Αμώμων ή Νταβέλη.

Το όνομά του το οφείλει στους Αμώμους, τους ασκητές που είχαν εγκατασταθεί στο βουνό πριν ακόμη ιδρυθεί το μοναστήρι, δηλαδή πριν από τον 16ο αιώνα. Η επωνυμία «Νταβέλη» οφείλεται σε διάφορες εικασίες, ότι ο χώρος του φιλοξένησε και προστάτεψε τον περίφημο ληστή Νταβέλη.

Το πελώριο άνοιγμα της εισόδου, ύψους 15μ. οδηγεί σε ένα κοίλωμα, μήκους 62 περίπου μέτρων και πλάτους 45 μ. Στην αριστερή πλευρά της εισόδου, τα τοιχώματα μας δίνουν ανάγλυφο τον τρόπο εξόρυξης του μαρμάρου, με τα αλλεπάλληλα χτυπήματα της σφύρας. Παρατηρούμε εκεί ένα κομμάτι του αρχαίου λιθόστρωτου του λατομείου που φτάνει σχεδόν ως την είσοδο της σπηλιάς.
Όλοι οι μελετητές παραδέχονται ότι βρισκόμαστε σε ένα άντρο Νυμφών και Πανός. Αυτή η σπηλιά, επειδή και οι διαστάσεις είναι μεγάλες και η ακουστική της περίφημη, θα μπορούσε να μεταβληθεί σε μια θαυμάσια αίθουσα συναυλιών (που να χαλάει κόσμο στην περιοχή μας).

Στη δεξιά πλευρά της εισόδου της Σπηλιά των Αμώμων (Νταβέλη) συναντάμε δύο ναϊδρια καρφωμένα μέσα στο Βράχο. Ίσως τα θεμέλια των δύο εκκλησιών να στήθηκαν επάνω σε έναν αρχαίο ιερό, αφιερωμένο μάλλον στις Νύμφε και στον θεό Πάνα, εφ’ όσον 100μ. ψηλότερα υπάρχει το περίφημο Νυμφαίο της Πεντέλης, η δε λατρεία των Νυμφών ήταν ευρύτατα διαδεδομένη μεταξύ των λατόμων, αλλά και σε όλη την περιοχή του Πεντελικού.
Έτσι η μεγαλόπρεπη αυτή είσοδος συνδυάζει δύο διαφορετικούς κόσμους, τον προχριστιανικό και τον χριστιανικό, με μια αρμονία αφάνταστης απλότητας και χάρης.
Τα δύο συνεχόμενα ναϊδρια που χρησίμευαν για ασκηταριά είναι αφιερωμένα στον Άγιο Νικόλαο και στον Άγιο Σπυρίδωνα.