Το Μοναστήρι

Στη νότια πλευρά του Πεντελικού ανάμεσα σε θαλερά πλατάνια, σε υψηλόκορμα κι επιβλητικά κυπαρίσσια και σε αιωνόβια πεύκα βρίσκεται το μοναστήρι της Πεντέλης. Διατρέχουμε 18 χλμ. από το κέντρο της Αθήνας κι ανηφορίζουμε κάπου 430 μ. για να το συναντήσουμε. Βυζαντινό οικοδόμημα, κάποτε αυστηρό κι επιβλητικό, σήμερα εικονίζει δύο εποχές τόσο ξέμακρες η μια από την άλλη και τόσο διαφορετικές. Η μία προβάλλει μέσα από τα βάθη του Βυζαντινού παρελθόντος με την επιβλητική είσοδο, το υπόγειο «Κρυφό Σχολειό», τον εσωνάρθηκα με τις τοιχογραφίες των Αγίων και με το καμπαναριό. Η άλλη, περήφανη και βαρυφορτωμένη από μπετόν αρμέ, σκούρο μάρμαρο και μικροφωνικές συσκευές τελευταίου τύπου, συναγωνίζεται την πρώτη σε επιβλητικότητα και ομορφιά.

Η Πεντέλη την παλιά εποχή ονομαζόταν «Βριλησσός» και ονομάστηκε Πεντέλη «εκ του εν αυτώ δήμου της Αντιοχίδας Φυλής, όστις εκαλείτο ούτως». Ο δήμος εκείνος βρισκόταν κάτω από τα λατομεία και ακριβώς εκεί που βρίσκεται τώρα η Μονή. Εκεί μάλιστα υπήρχε και ναός της Αθηνάς.

Σε πατριαρχικό σιγίλλιο του 1678, που εκδόθηκε από τον Πατριάρχη Κων/πόλεως Διονύσιο Δ’ Μουσελίμη, το μοναστήρι αναφέρεται ως Μονή «της Υπεραγίας Θεοτόκου Μεντέλης». Αλλά και παλαιότερο σιγίλλιο (1614) το οποίο έστειλε ο Πατριάρχης Τιμόθεος Β’ (1612-1620) σχετικό με την ένωση του μονυδρίου του Αγίου Νικολάου Καλλισίων και της Μονής Παντοκράτορος της ¨Ταώ», γράφει περί των «Μεντέλης πατέρων». Αυτά μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι παλαιότερα ονομαζόταν Μεντέλη. Εξ άλλου ο λαός, και πολύ αργότερα, χησιμοποιούσε αυτή την ονομασία. Έτσι βρίσκουμε στη λαϊκή μούσα: «Σαν της Μεντέλης το νερό, που πάει ρέμα ρέμα…» κ.λπ.